ความลับอย่างหนึ่งของความสำเร็จในการเป็นนักวิจัยคือ เมื่อเป็นเด็กอย่าอาย เหตุผลคือในเวลาที่เราเป็นเด็กยังมีผู้ใหญ่อยู่ในวงการ เราต้องรีบแสดงฝีมือให้ผู้ใหญ่ได้ชื่นชมผลงานก่อนที่พวกท่านจะจากเราไป (เช่น เกษียณ) หากพวกท่านจากไปแล้ว จะไม่มีใครเรียกเราว่า "ดาวรุ่งของวงการ" "เด็กกะโปโล" หรือ "เด็กไม่ได้เรื่อง" อีกต่อไป แล้วก็จะไม่มีใครคอยให้ความคิดเห็นหรือชี้แนะเราดุงดั่งผู้ใหญ่สอนเด็กอีกแล้ว เมื่อเราแก่บ้างแล้วก็คงจะไม่มีใครกล้าวิจารณ์เราตรง ๆ ทั้ง ๆ ที่ข้างหลังเขาอาจจะไม่ชอบงานของเราก็ได้ ดังนั้นคำวิจารณ์ที่ตรงไปตรงมาจึงจะได้จากผู้ใหญ่ เด็กอย่างเราจึงควรรีบลงมือทำงานเพื่อให้ท่านได้เห็นและวิจารณ์กันตรง ๆ อันจะเป็นประโยชน์ต่อการปรับปรุงตนเองต่อไป

การส่งผลงานเข้าร่วมการประชุมวิชาการทั้งในประเทศและต่างประเทศเป็นอีกเวทีหนึ่งสำหรับเด็ก เพราะว่าตกไม่เจ็บ หากได้ไปเข้าร่วมก็ถือได้ว่าเป็นเกียรติประวัติทั้ง ๆ ที่ยังอายุน้อย คำวิจารณ์จากกรรมการที่อ่านบทความยังตรงไปตรงมา เพราะโดยมากเขาไม่รู้จักเรา ก็จะพิจารณาจากเนื้องานล้วน ๆ เป็นหลัก

การส่งบทความลงตีพิมพ์ในวารสารวิชาการทั้งในประเทศและต่างประเทศก็เป็นอีกเรื่องหนึ่งที่เด็กอย่างพวกเราไม่ค่อยกล้า เพราะถือว่าเป็นเรื่องไกลเกินตัว ใหญ่เกินไป อะไรทำนองนี้ ทั้ง ๆ ที่จริง ๆ แล้วกลัวการถูกปฏิเสธมากกว่า เพราะอัตราการตีกลับของวารสารดัง ๆ อาจจะเป็น 999 : 1000 คือ ในบทความ 1000 เรื่อง เขาตีกลับ 999 เรื่อง แล้วเอาเพียงเรื่องเดียว วารสารบางแห่งก็ดองงานของเราเป็นสองสามปีจนเซ็ง ระหว่างนั้นจะเอาบทความไปลงที่อื่นก็ไม่ได้เพราะถือว่าผิดกติกา เราก็ต้องมีบทความมากพอที่จะโดนดองไว้หลาย ๆ ที่ และก็ต้องเลือกดี ๆ ว่าจะไปลงวารสารไหนที่น่าจะได้ลงจริง ๆ ก็จะพอมีหวังมากขึ้น อีกอย่างคือเราไม่ชอบการถูกวิจารณ์หนัก ๆ เพราะวารสารพวกนี้วิจารณ์กันหนักมาก เข้าทำนองว่าเราอาจจะต้องรื้อทำวิจัยเรื่องนั้นกันใหม่เลยก็เป็นได้ เรื่องนี้กระทบอีโก้อย่างแรง แต่เป็นเด็กไม่ต้องคิดมาก เขาให้แก้ก็แก้ไป (ถ้าโตเป็นผู้ใหญ่อาจจะอีโก้แรงขึ้นอีก ก็ต้องฝึกอย่าไปติดกับอีโก้พวกนี้ พึงระลึกว่าคำวิจารณ์มีไว้ให้เราดีขึ้น ไม่ว่าเราจะอายุเท่าไร) ปัญหาอีกเรื่องของการลงวารสารต่างชาติ คือ ภาษาอังกฤษ เราคนไทยมักสู้ฝรั่งไม่ได้ ผมเองก็ยังเขียนได้ไม่ค่อยดี ทำให้ต้องฝึกอีกมาก แต่อย่างไรทำตอนที่ยังเป็นเด็กก็จะดีกว่า ไม่ต้องอาย ล้มไม่เจ็บ ล้มแล้วลุก เดี๋ยวก็ชนะเอง

การเริ่มต้นหาหัวข้อก็เป็นสิ่งที่คนเข้าใจผิดกันมาก   โดยเฉพาะบางที่สอนว่าให้ไปดูงานเก่า ๆ แล้วเปลี่ยนสถานที่ หรือเปลี่ยนชื่อหุ้น  ผลก็คืองานก็จะออกมาซ้ำ ๆ กับงานเดิม  เหมือนย่ำอยู่กับที่  เพราะไม่ได้สร้างองค์ความรู้ใหม่ที่ไกลกว่าเดิม   ผมไม่ได้ว่าผิด  แต่คิดว่าไม่ดี

ถ้าอาจารย์ที่สอนอย่างนั้น  ( ซึ่งเข้าใจว่ามีเป็นส่วนน้อย )  มาต่อว่าผมว่า  "แล้วจะให้ทำอย่างไร"  ผมก็คิดว่าคำถามนี้ก็เหมือนกับคำถามของน้องนักศึกษาที่ถามมาว่า  "ควรทำอย่างไรเมื่อต้องไปหาหัวข้อวิทยานิพนธ์"  ซึ่งผมก็ขอตอบด้วยความเคารพ  ด้วยบทความนี้

การหาหัวข้อวิทยานิพนธ์เป็นเรื่องที่อาจารย์สั่งง่ายที่สุด  "คุณไปหาหัวข้อมา  แล้วเขียนมาส่งอาทิตย์หน้า ไม่ต้องยาว  เอาบรรทัดเดียว"

แต่เป็นเรื่องที่นักศึกษาทำได้ยากที่สุด   จนถึงอาจจะทำไม่ได้   หรือทำได้ก็ไม่ดี  ต้องเปลี่ยนไปเปลี่ยนมา  และไม่จบสักที

การที่จะทำให้การหาหัวข้อวิทยานิพนธ์ง่ายขึ้นนั้นมีเพียง  9  ขั้นตอนสั้น ๆ ดังนี้

ขั้นที่ 1   เลือกก่อนว่าตกลงจะอยู่ใน วงการไหน  เอาให้แน่  อย่าเอาแบบกล้า ๆ กลัว ๆ  เลือกไปเลยสักทาง --- ซึ่งนี่ก็คงยากที่สุดเหมือนกัน ใครว่าง่าย

ขั้นที่ 2   วงการนั้นเขาทำเรื่องอะไรกัน  ศึกษาดูสักหน่อย  (เช่น  ลอง search ดูในอินเตอร์เน็ตสักหน่อย  ลองไปห้องสมุดดูสักหน่อย   ลองถามรุ่นพี่ดู  หรือลองถามอาจารย์ที่เราสนิทดู 

จริง ๆ ก็คือ Literature Review แต่ทำไปอย่างเป็นธรรมชาติ)

ขั้นที่ 3   ในบรรดาเรื่องที่เขาทำ ๆ กันอยู่นั้น   เราสนใจอยากทำเรื่องอะไร

ขั้นที่ 4   ทำไมถึงสนใจ  

• เราสามารถตอบได้ทั้งเรื่องส่วนตัว  เช่น  คิดว่าจบง่าย  คิดว่าจบด้านนี้แล้วมีงานทำ   
• เราสามารถตอบได้ทั้งเรื่องประโยชน์ของมัน   เช่น  คิดว่าถ้ารู้แล้วจะรวยขึ้น  เช่น พยากรณ์หุ้นแม่นขึ้น    ทางบ้านจะค้าขายได้ดีขึ้น หรือถ้ารู้แล้วจะทำให้หน่วยงานทำงานได้ดีขึ้น เช่น  พยากรณ์การสละสิทธิ์ของนักศึกษาโควต้า
• เราสามารถตอบได้ทั้งเรื่องที่เป็นอุดมคติ  เช่น  คิดว่าถ้ารู้แล้วจะช่วยประเทศชาติได้มาก  เช่น เรื่องความต้องการของนักท่องเที่ยวต่างชาติ
• เราสามารถตอบได้ทั้งเรื่องที่จะทำให้ชีวิตก้าวหน้า  เช่น   ถ้ารู้แล้วจะมีทุนวิจัยมาให้ทำในด้านนี้ต่อไปได้เรื่อย ๆ ทั้งในและต่างประเทศ  หรือองค์กรที่เราอยากทำงานด้วยเขาชอบเรื่องทำนองนี้

ทำไมเราต้องตอบ   เหตุผลง่าย ๆ ก็คือ  เพื่อให้เราอยากทำ  ไม่ใช่โดนบังคับให้ทำ  (และจะทำอย่างไรถ้าไม่อยากทำ)

ขั้นที่ 5   เจาะจงลงไปได้ไหมว่าอยากรู้เรื่องอะไร คำถามคืออะไร  อะไรที่ต้องการหาคำตอบ

ขั้นที่ 6   แน่ใจไหมว่าไม่เคยมีใครเคยตอบคำถามนี้มาก่อน  (นี่ก็คือการทำ Literature Review  อย่างเป็นธรรมชาติเหมือนกัน)

ถ้าแน่ใจแล้วก็เขียนลงไปว่า  จะทำวิทยานิพนธ์เพื่อตอบคำถามต่อไปนี้ หนึ่ง สอง สาม สี่

ขั้นที่ 7   ตั้งชื่อเรื่อง  จบ

ขั้นที่ 8   ในเมื่อมันจบลงตั้งแต่ขั้นที่ 7 แล้ว  ก็อย่ามัวพะวงว่าเรื่องนี้จะทำอย่างไร 

เช่น   เอ๊ะ เราไม่มีความรู้เรื่องนั้นจะทำได้ไหม  ไม่มีข้อมูล  ข้อมูลจะหาอย่างไร  ขี้เกียจหาข้อมูล 

ทำแล้วจะจบไหม  ทำแล้วจะดังไหม  ทำแล้วจะได้งานทำไหม   ทำแล้วจะรวยไหม   อะไรอีกสารพัดที่จะทำให้ไม่อยากทำเรื่องนั้น

เพราะไม่มีเรื่องไหนที่ Perfect  จนสามารถบันดาลให้ทุกอย่างที่เราต้องการเกิดขึ้นได้  มันต้องมีอุปสรรคบ้าง  ซึ่งเราก็ต้องแก้ไขกันไป

เรื่องเหล่านี้อาจารย์ที่ปรึกษาจะเป็นผู้แนะนำให้  อยู่ที่ว่าจะได้อาจารย์ที่ชำนาญเรื่องนั้นด้วยไหม  ถ้าชำนาญ  อาจารย์ก็จะเคยทำมาก่อนก็จะรู้ว่าอะไรทำได้อะไรทำไม่ได้ และมีทางลัดอะไรอย่างไร   ถ้าอาจารย์ไม่ชำนาญก็อาจจะออกได้สองทาง คือ  ไม่ให้ทำ โดยบอกว่าทำไม่ได้  หรือ  ให้ทำได้โดยไปเสี่ยงกันเอาดาบหน้า   เรื่องนี้ก็ขึ้นอยู่กับโชควาสนาว่าจะเจออาจารย์ที่ชำนาญหรือไม่ 

หากใครอยากรู้ว่าอาจารย์ที่ปรึกษามีวิธีการอย่างไรในการตรวจสอบว่าหัวข้อวิทยานิพนธ์ดีหรือไม่  อ่านได้จาก Link ต่อไปนี้  >>LINK<<

สรุปขั้นที่ 8  คือ  ไม่ต้องคิดมาก

ขั้นที่ 9   เมื่อผ่านมา 8 ขั้นได้แล้ว ชีวิตก็เริ่มจะสดใสขึ้น  จากนั้นถ้าอาจารย์ถามว่า "คุณจะทำเรื่องอะไร"

ก็ให้เล่าให้ฟังว่า 

" ผม / หนู  อยากทำเรื่องนี้  โดยคำถามวิจัยมีอยู่ว่า หนึ่ง สอง สาม สี่  เหตุที่อยากทำก็เพราะว่าคิดว่ามันดีอย่างนั้นดีอย่างนี้"   ก็เล่าไป   

อาจารย์จะเอากลับไปคิดดูว่า  มันพอจะโอเคไหม  มีเรื่องอะไรที่น่าจะเป็นปัญหาไหม  มันปิ๊งหรือยัง  มันคริสตอลเคลียร์หรือยัง

จากนั้นถ้าอาจารย์โอเคกับเรา  ก็ถือว่า  หัวข้อผ่าน   แล้วเราก็สามารถเริ่มต้นทำงานนั้นต่อไปได้    โดยมีอาจารย์คอยแนะนำยามที่เรารู้สึกว่าจะไปต่อไม่ได้

แต่ถ้าหัวข้อไม่ผ่าน  ก็ต้องถามอาจารย์ว่าทำไม   อาจารย์อาจจะให้เหตุผลบางอย่างที่อาจารย์คิดว่าสำคัญ   น้ำหนักที่อาจารย์แต่ละท่านให้ในเรื่องต่าง ๆ ก็จะแตกต่างกัน   คิดเสียว่าอาจารย์ก็เหมือนนิ้วห้านิ้ว  ไม่เหมือนกันสักนิ้วและไม่ Perfect สักนิ้ว     นิ้วหัวแม่มือสั้นป้อมแต่เข้มแข็งและเอาไว้ยกนิ้วว่าเป็นเลิศ     นิ้วชี้ชอบสั่งให้ทำโน่นทำนี่จนเหนื่อยแต่มีประโยชน์มหาศาล   นิ้วกลางดูเหมือนไม่ค่อยได้ทำอะไรแต่คอยผลักดันอยู่เบื้องหลังในเกือบทุกเรื่อง   นิ้วนางดูเหมือนอยู่ห่างไกลแต่เอาไว้สวมแหวนในโอกาสสำคัญที่มาไม่บ่อยแต่ได้ใจ    นิ้วก้อยเล็กสุดแต่เกี่ยวก้อยกันได้ตลอดเวลา   แต่ละนิ้วก็ชอบอะไรที่ต่างกัน  นิสัยต่างกัน  แต่ก็มีข้อดีด้วยกันทั้งนั้น  พยายามมองที่ข้อดีของอาจารย์

คำพูดที่เป็นประโยชน์ต่อเรา  คำพูดที่ช่วยเหลือเราได้  ไม่จำเป็นต้องเพราะ    แต่ถ้าเพราะด้วยก็ยิ่งดี

ดังนั้น  การเลือกอาจารย์สำคัญมาก   เลือกอาจารย์ที่ชอบสิ่งที่เราทำ   จริง ๆ ก็คือเลือกอาจารย์ที่ชอบเรา   เลือกอาจารย์ที่ไปกันได้กับเรา   คุยกันรู้เรื่อง  อัธยาศัยเข้ากันได้   มีเรื่องอะไรก็พอจะพูดคุยกันได้  ไม่ใช่แต่โดนด่าอย่างเดียว    โดยมากอาจารย์ทุกท่านสามารถบอกได้ว่าเราควรจะทำเรื่องนั้นไปในทางทิศไหน   เพียงแต่ว่าเราจะอยากจะไปทางนั้นหรือไม่   ถ้าใช่  ก็ถือว่าโชคดีไป   แต่ถ้าไม่ก็ต้องอ่านเรื่อง  ทำอย่างไรถ้าไม่อยากทำ

ไหนว่าง่าย

มาถึงตอนนี้น้อง ๆ อาจจะต่อว่าผมว่า  ไหนบอกว่าจะบอกขั้นตอนที่ง่ายขึ้นสำหรับการหาหัวข้อ   ไม่เห็นง่ายเลย  และใช้เวลามาก

ผมอยากจะบอกว่า  ขั้นตอนนี้เป็นธรรมชาติที่สุด   ถึงจะใช้เวลาหน่อย  แต่ทำได้แน่    ทำได้แล้วก็จะดี   ทำแล้วก็จะมั่นคงเพราะอยากทำ    ไม่ต้องเปลี่ยนไปเปลี่ยนมาบ่อย   ถึงจะไม่มีอาจารย์ก็ยังมั่นคงได้   เพราะมีภูมิคุ้มกันที่สามารถยืนหยัดไปหาอาจารย์ท่านอื่น  และแม้จะได้อาจารย์ที่ไม่ค่อยเข้าใจหรือไม่ค่อยสนับสนุนสิ่งที่เราทำ  เราก็จะมั่นคงพอที่จะอธิบายและโน้มน้าวให้อาจารย์เห็นดีเห็นงามตามเราไปด้วย  นอกจากนั้นเมื่อถึงเวลาที่เข้าทางตันและไม่สามารถพึ่งใครได้แม้แต่อาจารย์  เราก็ยังจะมั่นคงและตั้งสติได้ด้วยตัวเองและหาทางฟันฝ่ามันไปได้ด้วยตัวเอง   ไม่จำเป็นต้องนั่งร้องไห้เมื่อไม่มีใคร  เพราะเรารู้ว่าเราจะทำอะไรตั้งแต่ต้น   เรารู้ว่านี่คืองานของเรา   เรารู้ว่าเราต้องยืนหยัดอยู่กับมันจนกว่ามันจะสำเร็จ

ผมว่าการหาหัวข้อ  ก็คือการค้นหาตัวเอง

“การได้หัวข้อ  ก็คือการค้นพบตัวเอง”

การมั่นคงอยู่ในหัวข้อและกลั้นใจทำจนเสร็จ   ก็คือการจารึกความสำเร็จไว้บนหน้าประวัติศาสตร์ของตัวเอง

เมื่อเรารู้แล้วว่ามันดี  แต่ต้องใช้เวลา  

เราก็ต้องให้เวลากับมัน

เมื่อเรารู้ว่าอาจารย์ต้องสั่งให้ไปหาหัวข้อแน่ ๆ  พันเปอร์เซ็นต์

เราก็ต้องเตรียมหาไว้ก่อน

ไม่ต้องรออาจารย์สั่งนะครับ

ปัญหาที่ผมว่ารุนแรงกว่าเรื่องทักษะการทำวิจัยคือเรื่องไม่อยากทำ   มีน้องคนหนึ่งเขียนเข้ามาว่าไม่อยากทำวิทยานิพนธ์เรื่องนี้  แต่ที่ทำเพราะเป็นความสนใจของอาจารย์  อาจารย์ต้องการให้ทำเรื่องนี้  จะเปลี่ยนอาจารย์ก็สายเกินไปแล้วเพราะเวลาล่วงเลยมามาก  อาจารย์ท่านอื่นก็เต็มหมดแล้ว  จะทำอย่างไร  เพราะอยากจบแต่ไม่อยากทำ

ปัญหานี้ไม่ได้เกิดกับน้องคนเดียว  หากแต่เกิดกับนักศึกษาส่วนมาก  สาเหตุก็หลายอย่างเช่น  นักศึกษาค้นหาตัวเองไม่เจอว่าชอบอะไรหรืออยากทำเรื่องอะไร  เช่น ถ้าถามว่าน้องไม่ชอบทำเรื่องนี้แล้วน้องอยากทำเรื่องอะไร  ก็ตอบว่าไม่รู้เหมือนกัน  นั่นประเด็นที่หนึ่ง 

ประเด็นที่สอง   รู้ว่าชอบอะไร แต่ปฏิเสธไม่ได้  เมื่ออาจารย์นำเรื่องที่อาจารย์อยากทำมาเสนอให้ก็รับไว้โดยไม่ปฏิเสธ  เพราะอาจจะเกรงใจ  ไม่กล้า  ไม่รู้จะหาเหตุผลมาปฏิเสธอย่างไร  หรือก็ยังไม่รู้ว่าจะทำเรื่องอะไรในสิ่งที่ชอบ  จึงต้องรับไว้ก่อนและลงเอยที่เหมือนโดนบังคับให้ทำ

ประเด็นที่สาม  ถึงรู้ว่าตัวเองชอบเรื่องนี้แต่ไม่มีอาจารย์ที่ชอบด้วย  หาอาจารย์ที่ปรึกษาไม่ได้  คุยกันไม่รู้เรื่องเพราะอาจารย์ไม่ได้สนใจในเรื่องนั้น 

ประเด็นที่สี่  ถึงรู้ว่าชอบเรื่องอะไร  และอาจจะมีอาจารย์ที่ชอบเรื่องนั้นด้วย  แต่ทุนให้มาทำในอีกเรื่องหนึ่ง  จะไปทำเรื่องอื่นเจ้าของทุนก็ไม่อนุมัติ

ถ้าเราไม่อยากทำแล้วเวลาเจอปัญหาเราจะฝ่อ  ท้อแท้  เหนื่อยอ่อนและคิดว่าชีวิตนี้คงจะไม่จบแล้ว  หลาย ๆ คนหาทางออกโดยการหยุดทำสักพัก  นาน ๆ เข้าก็เริ่มหยุดสนิท  แล้วมันจะจบได้อย่างไร

วิธีแก้ไขทำได้ดังนี้

หนึ่ง  ถามว่าน้องเสียดายเวลาที่ผ่านมาแล้วไหม  น้องพร้อมจะกลับไปนับหนึ่งใหม่ไหม   ถ้าไม่เสียดาย  ถ้าพร้อมจะกลับไปนับหนึ่งใหม่  ก็ลาออกเลย  แล้วหันไปเรียนในสิ่งที่ชอบ

สอง  ถ้าไม่ลาออก  ก็ถามว่าน้องกลัวที่จะมีเรื่องกับอาจารย์ไหม  ถ้าไม่กลัว  ก็บอกลา อาจารย์   ขอเปลี่ยนอาจารย์ที่ปรึกษา  แล้วไปหาอาจารย์ท่านอื่นที่ชอบด้านเดียวกัน

สาม  ถ้าไม่ลาออกและไม่เปลี่ยนอาจารย์  ก็ต้องปรับทัศนคติที่มีต่องานและชีวิต

ทัศนคติที่จะทำให้น้องล้มเหลว  คือ  ฉันไม่ชอบเรื่องนี้  ฉันไม่เหมาะกับเรื่องนี้  ฉันไม่ได้ถูกฝึกมาด้านนี้  ฉันไม่ได้เรียนมาด้านนี้  ฉันไม่อยากใช้เวลาของฉันไปกับเรื่องนี้  ฉันทำเรื่องนี้ไม่ได้   ยังมีเรื่องอื่นที่ฉันอยากทำแต่ยังไม่ได้ทำแล้วต้องมาเสียเวลากับเรื่องนี้  ฉันต้องตายแน่ ๆ ถ้าต้องทำเรื่องนี้ต่อไป   ฉันไม่มีวันจบแน่   ฉันแพ้แน่

ทัศนคติที่จะทำให้น้องฟื้นขึ้นมาจากหลุม คือ  ฉันชอบเรื่องนี้  ฉันเหมาะกับเรื่องนี้  ฉันฝึกด้านนี้ได้  ฉันเรียนด้านนี้เพิ่มได้  ไหน ๆ ฉันได้ใช้เวลากับมันแล้วก็จะทำให้ดีที่สุด  ฉันต้องทำเรื่องนี้ได้  ฉันจะทำเรื่องนี้ให้เสร็จก่อนแล้วฉันจะไปทำเรื่องอื่นที่ฉันชอบต่อไป  ฉันไม่มีวันตายกับเรื่องง่าย ๆ แค่นี้    ฉันจบชัวร์อยู่แล้วอาจจะช้าหน่อยแค่นั้น   ฉันไม่มีวันแพ้

ท่องเข้าไปกับคำพูดดี ๆ เหล่านี้  ทำใจให้สงบ  นิ่ง ๆ ไว้   อดทน  มั่นคง  และท่องเข้าไป  ทัศนคติทางบวกจะซึมลงไปลึกจนถึงก้นบึ้งของหัวใจ  เราจะเชื่อมันจริง ๆ และความเชื่อจะทำให้เราทำได้จริง ๆ 

สายการบินเซาท์เวสต์ซึ่งเป็นสายการบินราคาประหยัดที่ใหญ่ที่สุดในโลกมีสโลแกน ว่า  

"เราจ้างคนที่ทัศนคติ"

ในเมื่อเราหลบไม่ได้เราก็ต้องสู้

ถ้าน้องบอกว่าก็จะสู้อยู่แล้วแต่ไม่รู้จะเริ่มต้นตรงไหน  ผมก็จะค่อย ๆ ถามเป็นข้อ ๆ ดังนี้

หนึ่ง  น้องสอบ Proposal หรือยัง  ถ้ายังก็เขียน Proposal ก่อน 

สอง   ถ้าน้องสอบ Proposal แล้ว  แต่ยังไม่ได้เก็บข้อมูล  ก็เตรียมตัวลงเก็บข้อมูลได้  ต้องฟิตร่างกาย  ต้องวางตารางเวลาเดินทาง  ต้องเตรียมตัวเดินทาง  ต้องโทรศัพท์ไปนัดคนที่เราจะต้องไปขอข้อมูลหรือสัมภาษณ์   ต้องเตรียมบทพูด  ต้องเตรียมเอกสารให้ครบ  ปากกาดินสอ  สิ่งที่จะใช้บันทึกข้อมูล   ถ้ายังรู้สึกไม่พร้อมให้ไปว่ายน้ำสักวันสองวันติดต่อกัน  แล้วระหว่างนั้นให้คิดไปว่าจะต้องเดินทางไปพบใครและทำอะไรบ้าง  จะเป็นการสร้างภาพล่วงหน้าในช่วงเวลาที่กล้ามเนื้อและจิตใจของเราผ่อนคลาย    แล้วเหตุการณ์มักจะเป็นจริงตามนั้น  

การเก็บข้อมูลต้องแน่ใจว่าจะได้ข้อมูลที่ถูกต้องตามที่ต้องใช้ในวิธีวิเคราะห์  ไม่ใช่เก็บข้อมูลมาแล้วรันไม่ออก   จะเดือดร้อนต้องมาเก็บข้อมูลใหม่ 

สาม  ถ้าน้องมีข้อมูลแล้ว  แต่ข้อมูลยังไม่เป็นระเบียบ  ก็กลั้นใจจัดระเบียบให้มันสักอาทิตย์หนึ่งก็คงเสร็จ 

สี่  ถ้าข้อมูลเป็นระเบียบแล้วแต่ยังไม่ได้วิเคราะห์  ก็ต้องถามว่าใช้วิธีวิเคราะห์ที่เสนอไปใน Proposal เป็นไหม  ถ้าไม่เป็นก็ต้องลงเรียนเพิ่ม  ถามรุ่นพี่  หรือเข้าหาผู้เชี่ยวชาญเพื่อถามหรือขอให้สอนให้  เสียเวลาหน่อยแต่ก็จำเป็น   งานจะทำให้เราเก่งขึ้น   

ห้า  ถ้าพอจะรู้ว่าจะวิเคราะห์อย่างไรแล้วแต่ติดปัญหาทางเทคนิคทำให้ผลการวิเคราะห์ไม่ยอมออกมาหรือได้ผลไม่ดี  แนะนำให้ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญหรืออาจารย์ที่ปรึกษา  อย่ามัวชักช้า  เพราะของที่รันไม่ออก  ถ้างมอย่างไม่รู้ทิศทางอาจเสียเวลานานมาก  แต่อาจารย์ที่ปรึกษามักผ่านปัญหาพวกนี้มาแล้วก็จะรู้ทางลัดที่จะแก้ไขได้โดยง่าย  

บางกรณีที่ผลการวิเคราะห์ออกมาไม่เป็นใจ  ต้องอาศัยการปรับทิศทางของเรื่องกันใหม่  เหมือนกับการเขียน Proposal  ขึ้นมาใหม่  ซึ่งต้องการความลงตัวอย่างรุนแรงของเรื่องราว  เหตุผล  น้ำหนักความน่าสนใจ และความเป็นไปได้ที่จะทำ  รวมทั้งความกล้าที่จะทำ ช่วงแรกอาจจะมืดมน  แต่เมื่อค่อย ๆ คิดหาทางไปก็จะสว่างขึ้นได้เรื่อย ๆ  จนใสปิ๊งในที่สุด หรือ คริสตอลเคลียร์

หก  ถ้าได้ผลวิเคราะห์ออกมาแล้วแต่ไม่รู้ว่าจะสรุปอย่างไร  ก็ขอให้รวบรวมสมาธิ  ถามตัวเองว่าต้องการตอบคำถามอะไร  แล้วผลการศึกษาที่ออกมานั้นตอบคำถามเหล่านั้นหรือไม่   ถ้าตอบได้  สรุปว่าได้คำตอบว่าอย่างไร   เมื่อคิดได้อย่างนี้ก็เขียนออกมา  จากนั้นเขียนบทคัดย่อ  

เจ็ด  ถ้าเขียนรายงานออกมาแล้วโดนอาจารย์แก้แล้วแก้อีก  อาจารย์อาจจะตำหนิเรื่องการใช้ภาษาค่อนข้างมาก  (นี่ยังดีที่เป็นภาษาไทย  ถ้าเป็นภาษาอังกฤษจะแย่กว่านี้)  บางคนถึงกับรู้สึกแย่กับชีวิตไปเลย  ซึ่งผมมักจะให้ข้อคิดเรื่องเลขานุการของคุณอานันท์ ปันยารชุน อยู่เสมอ  

เล่ากันว่าเลขาฯ ของคุณอานันท์เก่งภาษาฝรั่งเศสมากจบมาเกี่ยรตินิยมเหรียญทองจากมหาวิทยาลัยดัง   แต่เมื่อร่างจดหมายให้คุณอานันท์อ่านกลับโดนแก้มาอย่างมากมาย  เลขาฯคนนั้นเสียใจมากที่ดูเหมือนจะถูกตำหนิอย่างรุนแรงจากการแก้ไขด้วยปากกาแดงนั้น   ความเสียใจแทบจะทำให้เธอลาออก   แต่เธอได้รับคำแนะนำให้ฝึกฝนต่อไป  ซึ่งเธอก็พบว่ายังมีศาสตร์และศิลป์ในการใช้ภาษาที่เธอยังไม่รู้อีกมาก  ต้องขอบคุณคุณอานันท์ที่เปี่ยมด้วยประสบการณ์การใช้ภาษาระดับฑูตที่มาช่วยแก้ไขสำนวนให้เธอให้ไพเราะและตรงความหมายยิ่งขึ้น  ตอนนี้เธอเป็นผู้เชี่ยวชาญภาษาฝรั่งเศสอันดับต้น ๆ ของเมืองไทย

แปด  ถ้าร่างรายงานวิทยานิพนธ์ผ่านการตรวจแก้ของอาจารย์ที่ปรึกษาแล้วก็คงไม่ต้องเครียดแล้ว นัดสอบได้  แต่อย่าประมาท  เตรียมตัวไปให้พร้อม 

เก้า  ถ้าโดนแก้ไขในการสอบอย่างรุนแรงก็อย่าไปเสียใจมาก  คณะกรรมการให้แก้อะไรก็แก้ไปตามนั้น  ส่งให้อาจารย์ที่ปรึกษาดูใหม่  อาจจะจบช้าไปสักเทอมแต่จบแน่นอน  

ข้อห้ามเวลาท้อแท้

หนึ่ง  ห้ามฆ่าตัวตาย  เพราะเป็นเรื่องที่ไร้สาระมากที่เราต้องมาตายกับเรื่องวิทยานิพนธ์  ถ้าไม่จบก็คือไม่จบ  ชีวิตก็ดำเนินต่อไป  มันจะเสียหน้าอะไรกันนักหนา  มีชีวิตอยู่สู้ต่อไป  หนทางยังมีอีกเยอะ 

สอง  ห้ามคิดสั้นก๊อปแปะ  หรือ Copy and paste  เพราะเป็นสิ่งที่รับไม่ได้เลย  เขาเรียกว่า Plagiarism  ที่เมืองนอกมีโทษถึงไล่ออกจากมหาวิทยาลัยเพราะถือว่าเป็นการขโมยงานของคนอื่น  เทียบได้กับการประกอบอาชญากรรม 

สรุปก็คือถ้าไม่อยากทำก็เลิก  ถ้าเลิกไม่ได้ก็ต้องกลั้นใจทำต่อ  จริง ๆ ถ้าอยากจบก็ยังมีหนทาง  เพราะเดี๋ยวนี้ ผู้ที่ให้คำแนะนำในการทำวิทยานิพนธ์อย่างเป็นขั้นเป็นตอนก็มีอยู่มากมายและเข้าถึงได้ง่าย ขอให้ทุกท่านโชคดี ฟื้นขึ้นจากหลุม และประสบความสำเร็จในที่สุดครับ

ความรู้ใหม่มักจะเกิดจากการต่อยอดความรู้เดิม   หากไม่มีพื้นฐานเดิมก็ยากที่จะได้ของใหม่  

ครั้งหนึ่งเมื่อจอห์น แนช (นักเศรษฐศาสตร์รางวัลโนเบล ปี 1994)  เป็นนักศึกษามหาวิทยาลัยพริ้นสตั้น ได้เข้าพบไอน์สไตน์เพื่อถกปัญหาเรื่องทฤษฎีทางฟิสิกส์    ผลออกมาว่าไอน์สไตน์ขอให้แนชกลับไปเพิ่มพูนความรู้พื้นฐานทางฟิสิกส์มาให้มากกว่านี้เสียก่อน   จอห์น แนช โกรธมากและไม่ยอมกลับไปหาไอน์สไตน์อีกเลย 

เรื่องนี้สอนให้รู้ว่า  อย่าทำในสิ่งที่เราไม่รู้เรื่อง   เพราะเมื่อพื้นฐานไม่แน่นก็ยากที่จะต่อยอด ถึงพยายามต่อออกไปก็ไม่รู้ว่าจะผิดหรือถูก

นอกจากนั้น  อย่าได้พยายามทำวิจัยหาคำตอบที่เรารู้แน่นอนอยู่แล้ว เพราะการวิจัยเป็นเครื่องมือที่ทำให้เราได้ความรู้ใหม่   ไอน์สไตน์กล่าวในอีกโอกาสหนึ่งว่า หากเราทำในสิ่งที่เรารู้คำตอบอยู่แล้วว่าจะออกมาว่าอย่างไร นั่นไม่เรียกว่าการวิจัย

อาจารย์ผู้ใหญ่ที่เปรียบดั่งครูของผมชอบพูดถึงคำว่า Sense ของอุตสาหกรรม พร้อมทั้งบอกว่าสำคัญอย่างนั้นสำคัญอย่างนี้ ตอนแรกผมฟังก็พอรู้เรื่องแต่ไม่เข้าใจ มาตอนนี้ได้ลงมือทำวิจัยเองมากขึ้น ก็ทำให้เข้าใจมากขึ้น

Sense ของอุตสาหกรรมแปลว่า เราเข้าใจสิ่งที่เราทำ (คือ อุตสาหกรรมที่เราศึกษา) จนสามารถบอกได้ว่าตัวเลขที่คำนวณออกมานั้นผิดหรือถูก

ด้วยเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ที่ทันสมัยทำให้เราแทบจะสามารถคำนวณสูตรยาก ๆ ออกมาได้เพียงในเสี้ยววินาที   แต่มันอาจจะผิดก็ได้ คนที่จะบอกได้ว่าถูกหรือผิด ก็คือคนที่มี Sense ของอุตสาหกรรม

นักวิจัยจะมี Sense ของอุตสาหกรรมได้ก็ต่อเมื่อคลุกอยู่กับเรื่องนั้นนาน ๆ สำรวจอย่างละเอียด รู้จักเรื่องราวและผู้คนในเรื่องนั้นมากพอ   ถ้าเป็นเรื่องการพัฒนาการท่องเที่ยวก็คือลงพื้นที่เยอะ ๆ หรือถ้าเป็นเรื่องหุ้นก็คืออยู่กับตลาดหุ้นมานานมากพอ  

คนที่จะได้ทุนวิจัยคือคนที่เขาไว้ใจให้ทำงาน   เขาจะไว้ใจให้ทำงานก็ต่อเมื่อทำงานมาส่งถูก   ทำงานถูกก็ต่อเมื่อรู้ว่าอะไรถูกอะไรไม่ถูก   และจะรู้ว่าอะไรถูกก็ต่อเมื่อมี Sense ของอุตสาหกรรม

นักวิจัยที่ประสบความสำเร็จ  ไม่ได้เกิดจากการกางตำราแล้วทำวิจัยไปตามนั้น   และไม่ได้เกิดจากการดูคนอื่นแล้วลอก    แต่เกิดจากความเข้าใจอย่างถ่องแท้ในเรื่องที่ทำ  สามารถเล่าเป็นเรื่องเป็นราวได้สามวันสามคืนไม่มีวันจบ   และรู้ว่าเรื่องไหนใช่และไม่ใช่สำหรับเรื่องนั้น  อีกทั้งมีหลักฐานที่เป็นวิทยาศาสตร์มายืนยันได้  ไม่ใช่คิดเพ้อเจ้อไปเอง

ในบางครั้งคำถามบางข้อไม่สามารถตอบได้ตรง ๆ ด้วยเหตุผลว่ามันไม่มีหลักฐานตรง ๆ ที่จะยืนยัน (เอาผิดผู้ต้องหา)ได้ มันก็ต้องตั้งคำถามรายรอบขึ้นมาเพื่อหาเหตุผลแวดล้อมมาสนับสนุน การตอบคำถามรายรอบมให้ได้อย่างชัดเจนและครบถ้วนเสียก่อนจะทำให้เห็นได้เองว่าคำตอบของคำถามใหญ่คืออะไร เราเรียกการทำวิจัยอย่างนี้ว่าชุดวิจัย

ชุดวิจัยประกอบด้วยการวิจัยย่อยหลาย ๆ เรื่อง โดยแต่ละเรื่องมุ่งตอบคำถามรายรอบในแต่ละด้านเพื่อมุ่งไปที่การตอบคำถามใหญ่เพียงคำถามเดียว คือ คำถามของชุดวิจัย นักศึกษาปริญญาเอกในยุโรปอาจจะคุ้นเคยกับการทำชุดวิจัยเมื่อต้องเขียนวิจัยหลายเรื่องในวิทยานิพนธ์เล่มเดียว โดยให้คำตอบแต่ละเรื่อง (แต่ละบทในวิทยานิพนธ์) รวม ๆ กันแล้วสามารถเขียนบทสรุปของประเด็นหลักของวิทยานิพนธ์ทั้งเล่มได้  

การให้ทุนวิจัยมีการให้ทุนทำชุดวิจัย ซึ่งนักวิจัยต้องระลึกเสมอว่างานวิจัยย่อยในชุดวิจัยนั้นเป็นการศึกษาหาคำตอบย่อยที่รายรอบประเด็นที่ศึกษา แล้วเมื่อได้คำตอบรายรอบนั้นมาแล้วจะต้องตอบคำถามใหญ่ของการศึกษาได้ หากไม่สามารถตอบได้ก็ถือว่าไม่สมบูรณ์ จำเป็นต้องมีการทำวิจัยย่อยเพิ่มเติมต่อไป บางครั้งชุดวิจัยหนึ่ง ๆ อาจจะต้องทำการศึกษาถึง 5 ปี เพื่อให้ได้ผลการวิจัยย่อยมากพอที่จะสรุปประเด็นการศึกษาใหญ่ได้ การวิจัยเรื่องละ 5 ปีนี้เป็นปกติธรรมดาของการวิจัยในยุโรป (บางโครงการให้เวลาถึง 20 ปีจนกระทั่งออกดอกผลเชิงพาณิชย์ใหญ่โตระดับโลก และสร้างนักศึกษาปริญญาเอกได้มากมาย) แต่ในเมืองไทยถือว่านานเกินไปจนอาจจะทนรอไม่ได้ และถือว่าสิ้นเปลืองงบประมาณ บ้างก็เหน็บแนมว่าผลาญเงินกันเข้าไป ไม่ค่อยมีใครเข้าใจว่าการทำวิจัยให้ลึกซึ้งต้องใช้เวลา ทำให้งานวิจัยในเมืองไทยไม่ค่อยต่อเนื่องเพราะผู้ให้ทุนเปลี่ยนใจไป ๆ มา ๆ ตามกระแสนิยมของโลกมากกว่าที่จะมุ่งให้ทำวิจัยเรื่องใดเรื่องหนึ่งอย่างต่อเนื่องจนนักวิจัยเกิดความลุ่มลึกในเรื่องที่วิจัย ประเทศไทยจึงมักได้ผลการวิจัยที่ฉาบฉวยมาตลอด 

ครั้งหนึ่งอาจารย์ผู้ใหญ่ที่เปรียบดั่งครูของผมเคยกล่าวชมผลงานเรื่องหนึ่งของนักวิจัยท่านหนึ่งว่าเป็นงานวิจัยที่ดี ท่านให้เหตุผลว่างานวิจัยนี้ดีเพราะมีการถามต่อ เริ่มเดิมทีงานวิจัยจะมีคำถามวิจัย (research question) อยู่ เมื่อทำการศึกษาแล้วได้หลักฐานอะไรมาบางอย่างก็พยายามสรุปออกมาเป็นคำตอบ แต่คำตอบนั้นกลับทำให้เกิดความสงสัยต่อไปอีก จึงเกิดคำถามต่อเนื่องขึ้นมาอีก (หากไม่ได้คำตอบแรกมาก่อนก็อาจจะไม่พบคำถามข้อต่อไป) นักวิจัยก็ไม่หยุดอยู่เพียงการตอบคำถามแรก กลับทำวิจัยเพิ่มเติมเพื่อที่จะตอบคำถามที่สองนั้นอีก  

งานวิจัยเหมือนกับนิยายสืบสวนสอบสวน หากมีชั้นเดียวก็จะไม่สนุก การมีคำถามต่อเนื่องจากคำตอบแรก ทำให้เรื่องเกิดเป็นสองชั้น การได้คำตอบชั้นที่สองจะทำให้งานวิจัยน่าสนใจขึ้นอีกมาก  

งานวิจัยที่ดี คือ งานวิจัยที่ทำต่อไปเรื่อย ๆ จนกว่าจะหนักแน่น คือ จนกว่าจะค้นพบสิ่งที่หนักแน่น

อย่างไรก็ตามงานวิจัยทั่วไปจะมีข้อจำกัดด้านเวลาและงบประมาณวิจัย ดังนั้นเมื่อค้นพบคำตอบแรกแล้วก็มักจะหมดเวลาและหมดทุน อย่างไรก็ตามการตั้งคำถามที่สองซึ่งต่อเนื่องจากคำตอบแรกยังควรจะทำอยู่ หากสามารถตอบได้ด้วยการทบทวนวรรณกรรม (Literature review) ก็ถือว่าดีในระดับหนึ่ง เพราะทำให้ผู้อ่านเพลิดเพลินและได้รับความรู้มากขึ้นอีกชั้นหนึ่ง แต่หากยังไม่สามารถตอบได้ก็ควรเขียนไว้ในประเด็นการศึกษาในอนาคต ซึ่งเป็นส่วนข้อเสนอแนะท้ายเล่ม 

ระหว่างการบรรยายความในรายงานการวิจัยนั้น มีสามสิ่งสำคัญคือ   ต้องทำให้ผู้อ่านสามารถตามความคิดของนักวิจัยได้ทัน  ต้องโน้มน้าวให้ผู้อ่านคิดตาม และต้องทำให้ผู้อ่านเพลิดเพลินไปพร้อม ๆ กัน  สามสิ่งนี้สามารถทำได้ด้วยการยกตัวอย่างที่เรียกว่า เออ...จริง

ตัวอย่างประเภท เออ...จริง เป็นเรื่องที่ผู้อ่านเชื่ออยู่แล้ว อาจจะเป็นเรื่องใกล้ตัว หรืออาจจะเกิดจากการเรียนรู้หรือประสบการณ์ที่ผู้อ่านเคยได้รับมา ตัวอย่างประเภทนี้จะดึงผู้อ่านให้เข้ามาร่วมกับเรื่องที่นำเสนอ ทำให้ผู้อ่านรู้สึกว่ามีส่วนร่วมกับงานวิจัยนั้น แล้วความรู้สึกนี้จะทำให้เกิดความสนใจติดตามอ่านงานวิจัยนั้นในรายละเอียดจนจบ

นอกจากนั้นการยกตัวอย่างเออ...จริง จะช่วยทำให้ผู้อ่านจดจำงานวิจัยเรื่องนั้นได้ดีอีกด้วย เพราะเรื่องที่คนเราจะจดจำได้แม่นคือเรื่องที่เกี่ยวข้องกับตัวเราเองโดยตรง หรือเรื่องที่เราเคยมีประสบการณ์ได้เห็นได้สัมผัสมาแล้ว 

ตัวอย่างเช่น  เมื่อพูดถึงเรื่องการกระจายรายได้พบว่ามีปัญหาอยู่สองด้าน  ด้านแรกคือคนที่จะรับรายได้ (เช่น คนจน) ไม่พร้อมที่จะรับ  และด้านที่สองคือคนที่กุมรายได้อยู่ (เช่น คนรวย) ไม่ปล่อยเงินไปให้กับคนจน   ถ้าฟังดูอย่างนี้แล้วก็อาจจะยังไม่เห็นภาพ  แต่ถ้าบอกว่า  ให้จินตนการเหมือนกับมีคนสองคนกำลังเล่นปาลูกเบสบอลกัน  ถ้าคนหนึ่งไม่พร้อมจะรับบอล  เช่น  ไม่มีถุงมือเบสบอล  อีกคนก็ส่งไปให้ไม่ได้  เพราะคิดว่าปาลูกบอลไปแล้วด้วยความเร็วสูงอีกฝ่ายคงจะใช้มือเปล่ารับไม่ได้แน่ ๆ    ต่อมาถ้าฝ่ายรับลูกไปซื้อถุงมือเบสบอลมาเรียบร้อยแล้วและพร้อมแล้วที่จะรับลูก  ร้องตะโกนว่า ส่งมาเลย    แต่ฝ่ายขว้างไม่ยอมขว้างมาสักที  อิด ๆ ออด ๆ  หวงลูก   ฝ่ายรับก็ไม่ได้รับลูกอยู่ดี  แบบนี้ก็พอจะเห็นภาพได้ชัดเจนขึ้นว่า  การแก้ปัญหาเรื่องการกระจายรายได้จึงอยู่ที่ทั้งสองด้าน  คือ ทั้งด้านเตรียมตัวผู้รับให้พร้อมที่จะรับลูก  และด้านที่จะกระตุ้นผู้ถือบอลให้ตัดสินใจยอมขว้างบอลออกไปให้   

ตัวอย่างดังกล่าวอาจจะยกตัวอย่างเรื่องการส่งลูกฟุตบอลก็ได้ถ้าใครชอบเล่นฟุตบอล

รายงานการวิจัยที่ดีจะต้องเขียนให้ตรงเป้า (Precise) และได้น้ำหนักพอดี (Concise) อุปมาเหมือนกับการปามีดไปหาแผ่นเป้า (วาทะอาจารย์ผู้ใหญ่ที่เปรียบดั่งครูของผม) ที่ต้องได้ทั้งทิศทางที่เข้าเป้าดำและได้น้ำหนักพอดีที่ไม่ทำให้มีดหลุดจากเป้าหรือทะลุเลยแผ่นเป้าออกไป

การเขียนให้ตรงเป้า (Precise) หมายถึง คำถามวิจัยถามว่าอะไรก็ตอบในสิ่งนั้น ไม่เลี่ยงไปตอบในประเด็นอื่น ไม่เว้นไว้ไม่ยอมตอบหรือตอบอย่างคลุมเครือ และตอบคำถามวิจัยได้ครบทุกข้อที่ตั้งไว้ พึงระลึกว่านักวิจัยเป็นนักวิทยาศาสตร์ (แม้แต่สายสังคม ก็ถือว่านักวิจัยทางสังคมเป็นผู้ค้นหาคำตอบอย่างเป็นวิทยาศาสตร์เช่นกัน) ไม่ใช่นักการเมือง ดังนั้นคำถามวิจัยที่เป็นประเด็นทางวิทยาศาสตร์จึงไม่จำเป็นต้องเลี่ยงตอบอย่างนักการเมือง

การเขียนให้ได้น้ำหนักที่พอดี (Concise) หมายถึง การเขียนให้รัดกุม ไม่มากเกินไป และไม่น้อยเกินไป การเขียนมากเกินไปทำให้ผู้อ่านเสียเวลาไปกับข้อมูลที่มากเกินความจำเป็นหรือข้อความที่เยิ่นเย้อน้ำท่วมทุ่ง โดนัลด์ ทรัมป์ กล่าวว่าการช่วยรักษาเวลาให้คนอื่นถือเป็นความสุภาพอย่างหนึ่ง แต่การเขียนน้อยเกินไปจะทำให้ขาดรายละเอียด ทำให้ผู้อ่านไม่สามารถสร้างความคิดในภาพรวมหรือไม่สามารถมองเห็นภาพในรายละเอียดได้มากเท่าที่ควร เหมือนกับภาพยนตร์สืบสวนสอบสวนที่สั้นเกินไปซึ่งคนดูยังไม่ทันจะได้มันส์อย่างเต็มที่ก็จบเสียแล้ว การเขียนที่ตรงประเด็นและได้น้ำหนักพอดีนี้จะทำให้ได้ทั้งความคุ้มค่าและความเพลิดเพลินแก่ผู้อ่าน

มีน้องนักศึกษาคนหนึ่งเมลมาถามผมเรื่องหาหัวข้อทำวิทยานิพนธ์  แล้วก็เล่าว่าอยากทำเรื่องอะไร  ทั้งกำชับให้ผมตอบกลับว่าดีหรือไม่  ผมก็ไม่ได้เขียนตอบไปเป็นเวลานาน  แต่ก็ยังคิดอยู่ตลอดว่าเรื่องที่น้องคนนั้นต้องการทำเป็นวิทยานิพนธ์ทำไมมันถึงดูติด ๆ ขัด ๆ หรืออาจใช้คำว่าไม่ "ปิ๊ง" ในทันทีที่อ่าน

วันนี้ผมคิดออกแล้วจึงได้มาเขียนตอบและแชร์กับท่านผู้อ่านในเรื่องนี้

สาเหตุที่หัวข้อการทำวิทยานิพนธ์ไม่ปิ๊งในทันทีนั่นก็เพราะความคิดมัน "ไม่เคลียร์"   อาจารย์ผู้ใหญ่ที่เปรียบดั่งครูของผมชอบพูดชมงานวิจัยของคนโน้นคนนี้ว่า     "คริสตอลเคลียร์ ! " ผมได้ยินแล้วก็คิดว่ามันคงใสมาก  แต่ก็ไม่รู้ความหมายที่ชัดเจนของมัน และไม่ได้จังหวะถามอาจารย์ผู้ใหญ่ที่เปรียบดั่งครูของผมสักที

คริสตอลเคลียร์  หมายถึง  รู้ว่าจะทำอะไรตั้งแต่ต้นจนจบ  เป็นเหตุเป็นผลกัน และปราศจากอคติอันเกิดจากการเลือกที่รักมักที่ชัง

มันหมายความง่าย ๆ ได้ว่าไอเดียใสปิ๊ง  จนทำให้คนอ่าน ปิ๊ง ไอเดียนั้นไปด้วย

สาเหตุที่วิทยานิพนธ์หรืองานวิจัยไม่ คริสตอลเคลียร์ ก็เพราะว่า

หนึ่ง  ยังมองไม่เห็นทะลุตั้งแต่ต้นจนจบว่าจะทำอะไร  หรือเรียกว่า "ยังไม่รู้ครบวงจร"

สอง  ยังมีความขัดแย้งกันระหว่างบางสิ่งบางอย่างในเรื่อง  ของบางอย่างก็ทำลงไปโดยไม่มีเหตุผล  

สาม  เลือกทำเฉพาะสิ่งที่ชอบ  และเลี่ยงสิ่งที่ไม่ชอบหรือไม่อยากทำ

สามสิ่งนี้ทำให้อ่านดูแล้วหัวข้อวิทยานิพนธ์นั้นจึงดูไม่เป็นธรรมชาติ  เพราะไม่ได้เป็นไปอย่างที่ธรรมชาติของเรื่องนั้นควรจะเป็น  อ่านแล้วจึงมีคำถามตามมามากมายว่า  ทำไมไม่ทำอย่างนั้น  ทำไมถึงทำอย่างนี้  ซึ่งนักศึกษาก็อึกอักที่จะตอบเพราะบางอย่างไม่รู้  บางอย่างดำน้ำใส่เข้าไปให้เยอะไว้ก่อน  บางอย่างรู้ทั้งรู้ว่าควรทำแต่ก็ไม่อยากทำ

ทางแก้ก็ง่ายมาก  ทำได้ดังนี้

หนึ่ง  พยายามคิดให้จบ  ไม่จำเป็นต้องจบรอบยาว  เอารอบสั้น ๆ ก่อน  เป็นการฝึกคิดให้จบ

สอง  พยายามให้เหตุผลว่าทำไมเราต้องทำ

สาม  อย่าหนีอะไรที่มันดูยาก  เพราะมันอาจจะไม่ยากอย่างที่คิด  เช่น  ตอนผมทำปริญญาโท ผมหนีเรื่อง CGE แทบตาย  ขนาดเพื่อนจูงมือไปเรียนก็ไม่ยอมไป  ตอนนี้เป็นไงต้องนั่งรถไฟไปเรียนไกลแสนไกลทุกสัปดาห์  หนีไม่ออกแล้ว  และเมื่อเราไม่หนีมัน เราก็จะพบว่ามันไม่ได้ยากเกินวิสัยของมนุษย์  อาจารย์ก็ใจดีค่อย ๆ สอน จับมือค่อย ๆ ทำ  เดี๋ยวก็เป็นเอง  แล้วงานวิทยานิพนธ์ก็จะดูดีขึ้นมาก

มาถึงวันนี้แล้วผมมองย้อนกลับไปดูงานวิจัยเก่า ๆ ของผม  ผมถึงเข้าใจอาจารย์ผู้ใหญ่ที่เปรียบดั่งครูของผมว่าทำไมไม่เคยชมผมว่า คริสตอลเคลียร์ สักที   ก็เพราะว่ามันไม่ได้มีเป้าหมายชัดเจน  ไม่ได้มีที่มาที่ไปถึงเหตุผล  และมักจะหลบ ๆ หลีก ๆ งานที่ตัวเองไม่อยากทำอยู่เสมอ  

ผมจึงต้องปรับปรุงตัวเองด้วยเหมือนกัน   ในคราวที่นำงานวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกไปนำเสนอให้อาจารย์ที่ปรึกษาฟังที่เกิร์ทธิงเก้นในวันที่ 4 มิถุนายน 2552 ที่ผ่านมา  ผมสลัดอคติของตนเองทิ้งตั้งแต่พบว่าผลการศึกษาออกมาขัดแย้งกันเอง  ผมจำใจต้องยอมรับสภาพว่าผลการศึกษาออกมาไม่ดี  และพยายามหาทางไปต่อที่พอจะเป็นไปได้  ตอนแรกยอมรับว่ามืดมน  แต่ค่อย ๆ คิดไปตามธรรมชาติของเรื่องนั้น  ไม่นานก็เจอทาง  แต่ต้องใช้เทคนิคพิสดารอีกหลายอย่างที่ผมไม่มีความรู้  ผมตัดสินใจลงเรียนทุกอย่างที่ผมไม่รู้เหล่านั้น  ทั้ง ๆ ที่ทำให้เสียเวลา  เสียหน้า  เสียแรง  และเสียเงินอีกเยอะ  แต่อย่างน้อยก็ทำให้ผมสลัดอคติทั้งหมดออกไปได้   ในที่สุดวิทยานิพนธ์ที่ปราศจากอคติและเรียบเรียงใหม่ได้อย่างเป็นเหตุเป็นผลตั้งแต่ต้นจนจบนั้น  ผมได้นำเสนอไปและได้รับคำชมจากอาจารย์ว่า  Idee ist klar.  แปลว่าความคิดเคลียร์   นั่นแหละคือคำที่ผมต้องการได้ยินในชีวิตการเป็นนักวิจัย

ถึงเวลาที่ผมจะ คริสตอลเคลียร์ กับเขาสักที

ผมว่า  "ความคิดที่เคลียร์"  นี้เองที่เป็นสิ่งสำคัญที่สุดของการเริ่มต้นทำวิทยานิพนธ์  ดังนั้นสำหรับน้องที่เขียนเมลมาถามผมก็ได้รับคำตอบแล้วนะครับว่าต้องทำให้ความคิดของน้องเคลียร์ก่อนว่าจะทำอะไรตั้งแต่ต้นจนจบ  มีเหตุผลอะไรทำไมต้องทำอย่างนั้น  และอย่าหนีสิ่งที่น้องไม่ชอบหรือไม่อยากทำ  ขอให้ประสบความสำเร็จครับ

ตอบคำถามของแฟนรายการ

เนื่องจากมีแฟนรายการเขียนมาถามอยากให้ขยายความเพิ่มเติมในเรื่องนี้  ผมจึงอยากจะเรียนว่า  คริสตอลเคลียร์  จะเกิดขึ้นในช่วงเสนอโครงร่างงานวิจัย (Proposal)  เมื่ออาจารย์ถามว่า  ทำไมต้องทำเรื่องนี้  และทำไมต้องทำอย่างนี้   ถ้าเราตอบได้ก็ถือว่าเราเคลียร์ในระดับหนึ่ง   ถ้าอึก ๆ อัก ๆ ก็แปลว่ายังไม่เคลียร์

คริสตอลเคลียร์  ยังเกิดขึ้นได้ในช่วงการเสนอผลการวิจัยเบื้องต้น  เมื่อเรื่องบางเรื่องอยู่นอกเหนือจากสิ่งที่เคยคุยกันไว้ในช่วงเสนอโครงร่างงานวิจัย  หรือพูดง่าย ๆ ว่าทำเกินกว่าที่พูดไว้  หรือทำนอกเหนือไปจากที่พูดไว้   แล้วถ้าอาจารย์ถามว่า  ทำไมต้องทำจุดนี้ และทำไมต้องทำอย่างนี้   หากตอบได้ก็ถือว่าเคลียร์  

คริสตอลเคลียร์  ยังเกิดขึ้นได้อีกในช่วงนำเสนอผลการวิจัย   การที่นักวิจัยสามารถอธิบายได้ตั้งแต่ต้นจนจบว่า  ทำเรื่องอะไร  ทำไมต้องทำเรื่องนั้น  ทำด้วยวิธีอะไร  ทำไมต้องทำด้วยวิธีนั้น   ได้ผลออกมาว่าอย่างไร   ทำไมถึงได้ผลออกมาเป็นเช่นนั้น  และสรุปแล้วค้นพบอะไร   หากสามารถอธิบายได้ชัดเจนก็ถือว่าเคลียร์

ตัวอย่างของงานวิจัยที่ถือว่าคริสตอลเคลียร์   ให้ลองดูวิทยานิพนธ์ที่สอบผ่านแล้ว  ซึ่งย่อมต้องเคลียร์   หากไม่เคลียร์ก็คงจะไม่สามารถสอบผ่านได้    นอกจากนั้นให้ลองดูในวารสารวิชาการที่มีคณะกรรมการกลั่นกรอง   เพราะหากได้รับการตีพิมพ์ย่อมแสดงว่าเคลียร์ในระดับหนึ่ง

สิ่งที่ยังอาจจะไม่เคลียร์  เช่น  โครงร่างวิทยานิพนธ์  อาจจะสอบผ่านแต่ยังไม่เคลียร์  เพราะว่าอาจารย์อาจจะให้ลองทำดูก่อนแล้วดูว่าจะพบปัญหาติดขัดตรงไหน    อีกอย่างคือบทความที่เสนอในการประชุมวิชาการ  ที่เรียกว่า  Proceeding  ซึ่งอาจจะยังไม่เคลียร์  เพราะว่าส่วนหนึ่งเป็นการเสนอผลงานที่เสร็จใหม่ ๆ  ที่ต้องการคอมเม้นท์จากผู้ฟังไปปรับปรุงงานให้ดีขึ้น